Alle weetjes over HDL, LDL en dieetadvies bij een te hoog Cholesterol.

Cholesterol is een noodzakelijk onderdeel van de celmembraan (omhulsel van een cel), hormonen en gal. Het is ook een bouwstof voor het zenuwstelsel en sommige hormonen. Het bloed vervoert cholesterol door het aan eiwitten te binden. Deze verbindingen heten lipoproteïnen.

Er zijn verschillende soorten lipoproteïnen:

HDL (Hoge Dichtheid Lipoproteïne); dit is een gunstige soort. Het neemt namelijk het slechte soort cholesterol uit het bloed weg en voert het naar de lever. Daar wordt dit ongunstige cholesterol afgebroken. Via de gal en de darmen verlaat dit het lichaam met de ontlasting. HDL beschermt dus het lichaam tegen hart- en vaatziekten.
LDL (Lage Dichtheid Lipoproteïne) is ongunstig voor de gezondheid. LDL vervoert cholesterol van de lever naar de rest van het lichaam. Deze verbindingen kunnen zich vastzetten in de binnenwand van bloedvaten. Ze blijven plakken aan beschadigingen van de vaatwanden. Deze beschadigingen kunnen het gevolg zijn van roken, verhoogde bloeddruk of ouderdom. De bloedvaten slibben daardoor langzaam dicht en het bloed kan er steeds moeilijker doorheen stromen. Dit staat bekend als slagaderverkalking. De medische term is artherosclerose.

Een bloedonderzoek geeft aan hoe hoog het gehalte aan verschillende soorten vet in het bloed is. De hoeveelheden cholesterol worden meestal uitgedrukt in millimol per liter bloed (mmol/l). Omdat het cholesterolgehalte in het bloed nogal kan schommelen, is het raadzaam het cholesterolgehalte meerdere keren te onderzoeken. Bij een verhoogd cholesterolgehalte moet er sprake zijn van een constante verhoging.

Cholesterol-HDL-ratio

Belangrijk voor het risico op hart- en vaatziekten is de verhouding tussen het totaal cholesterol en het HDL. Deze verhouding wordt de cholesterol-HDL-ratio genoemd. Deze wordt berekend door het totaal cholesterolgehalte te delen door het HDL. De ratio hoort kleiner dan 5 te zijn.

Een voorbeeld: het totaal cholesterol is 6,5 en het HDL 1. Dan is de cholesterol-HDL-ratio 6,5 gedeeld door 1. Dat komt uit op 6,5 wat aangeeft dat de kans op hart- en vaatziekten is verhoogd.

De verhouding tussen het totaal cholesterol en het gehalte HDL (cholesterolratio) geeft de meeste indicatie voor het risico op hart- en vaatziekten. Belangrijke grenswaarden hierbij zijn:
LDL-cholesterol: optimaal: <2,5 mmol/l; te hoog: >3,5 mmol/l
HDL-cholesterol: te laag: < 0,9 mmol/l;
ratio totaal-/HDL-cholesterol: < 5 Triglyceriden (een andere vetachtige stof in het bloed): te hoog > 2,1 mmol/l

Oorzaak

De lever zorgt gewoonlijk voor een evenwicht tussen de hoeveelheid cholesterol die de lever maakt en het gehalte cholesterol in het bloed. De hoeveelheid cholesterol die de lever maakt, wordt beïnvloed door de leefstijl. Roken, weinig lichaamsbeweging en een eetpatroon met veel verzadigd vet kunnen het evenwicht verstoren. Daardoor kan een ongewenste verschuiving plaatsvinden naar meer LDL.

Bij een te hoog cholesterolgehalte in het bloed is er sprake van te veel LDL in verhouding tot de HDL. Een hoog vetgehalte van het bloed is de belangrijkste voedingsgerelateerde risicofactor van hart- en vaatziekten. Het gaat hierbij om een ongunstige samenstelling en ongunstige verhouding tussen het “ongunstige” LDL- en “gunstige” HDL-cholesterol.

Dit is niet direct een gevolg van de hoeveelheid vet die wordt gegeten, maar wel van de soort vet. Ook een te hoog triglyceridengehalte (bepaalde vetsoort) van het bloed is een risicofactor. Een hoog cholesterolgehalte geeft met name een hoger risico voor de zogenaamde coronaire hartziekten. Er is een minder duidelijk verband met andere vaatziekten zoals een herseninfarct. Bij hersenbloedingen is er echter een duidelijk verband met hoge bloeddruk.

Onverzadigde vetzuren in de voeding zorgen juist voor meer HDL of goed cholesterol. Daarom is het belangrijk om bij de producten met vet te kiezen voor de soorten die weinig verzadigd vet bevatten, het grootste deel van het vet is dan automatisch onverzadigd.

Naast voedingsgerelateerde oorzaken spelen ook erfelijke factoren een rol bij het ontstaan van hart- en vaatziekten. Genetische aanleg kan het risico met ongeveer 60% verhogen. In Nederland heeft bijvoorbeeld 1 op de 300 personen aanleg voor een sterk verhoogd LDL-cholesterolgehalte in het bloed; 1 op de 5 hartpatiënten heeft een erfelijke vorm van een te hoog vetgehalte van het bloed.

Voedingsadvies

Bij een te hoog cholesterolgehalte is het vooral van belang matig te zijn met verzadigd vet. Verder heeft het cholesterol in voedingsmiddelen, zoals in eieren, orgaanvlees, paling en garnalen, een klein effect op het cholesterolgehalte in het bloed. Daarom adviseert het Voedingscentrum niet meer dan gemiddeld 3 eieren per week te eten.

Op de volgende manieren kan de hoeveelheid verzadigd vet worden beperkt:
magere varianten van voedingsmiddelen gebruiken, zoals magere melk en yoghurt, mager vlees, magere vleeswaren, 20+ of 30+ kaas
vaste bak- en braadvetten, harde margarines en hard frituurvet vervangen door halvarine, zachte margarine, vloeibaar bak en braad of olie
minder voedingsmiddelen eten die rijk zijn aan verzadigd vet, zoals snacks, gebak, koek en chocolade.

Voedingsvezel

Vezelrijk eten verlaagt het LDL- cholesterolgehalte in het bloed. Dit geeft een lager risico op hart- en vaatziekten. Daarom is het aan te raden veel groente, fruit, peulvruchten en volkoren graanproducten te eten. Dit zijn belangrijke bronnen van voedingsvezels.

Vooral vezels uit volkoren graanproducten en fruit beschermen hart- en bloedvaten. Ze hebben een gunstig effect op het cholesterolgehalte en verlagen de bloeddruk licht. Verder werken voedingsvezels verzadigend. Daardoor helpen ze minder te eten en overgewicht te voorkomen. Omdat overgewicht een risicofactor is voor hart- en vaatziekten, verkleint dit weer de kans op hart- en vaatziekten.

De arts kan afhankelijk van de hoogte van het cholesterolgehalte, medicijnen voorschrijven. Het Voedingscentrum heeft een brochure met richtlijnen voor het dieet bij een verhoogd cholesterolgehalte. Kijk voor meer informatie op de website van de hartstichting.

Wilt u meer informatie of wilt u direct een afspraak maken voor één van onze keuringen? Bel dan naar 0228 – 543 903 of vul ons contactformulier in dan bellen wij u zo snel mogelijk terug.

Gitta van der Sluijs

Medisch Consulent Keurdokter BV